Thời gian gần đây, Fear Marketing (marketing nhờ nỗi sợ hãi) đang càng lúc càng trở thành một chiến thuật được ưa chuộng và kịch bản đại chiến truyền thông phổ biến nhất. Xa một chút câu chuyện nước mắm đã đi vào truyền thuyết, cho đến ví dụ nóng hổi nhất gần đây là vụ sữa học đường.
Ai cũng biết, ăn mà nuốt không nhai là một thói quen xấu. Song giữa một bể thông tin, người ta tự nhiên hình thành bản năng click và lướt chớp nhoáng. Thủ đoạn truyền thông bá đạo nhất kỷ nguyên Internet vì thế chính là framing: không nói dối hoàn toàn, nhưng nói không đủ.
Một nửa ổ bánh mì thì vẫn là bánh mì, nhưng một nửa sự thật lại không phải sự thật.
Đọc những cái tít kinh thiên động địa với ngôn từ chất vấn đanh thép về sữa học đường, người ta dễ thấy lòng dâng lên 2 cảm xúc:
1. Sợ
2. Phẫn nộ
Sợ vì “chất hoá học”, “chất lạ” mà “lén” được “thêm trái phép vào sữa”.
Và phẫn nộ vì “sao có thể làm thế với trẻ em”.
Nhưng tạm gác các kích động và thử tìm hiểu thêm, ta sẽ phát hiện ra những sự thật kinh hãi sau:
1. “Chất hoá học”,”chất lạ”, “chất lén thêm vào” trong sữa Vinamilk là… chất bổ
2. Cụ thể, là vitamin và khoáng chất.
3. Có trong sản phẩm nhiều hãng sữa khác.
4. Gồm cả các hãng nước ngoài.
5. Hoàn toàn công khai trên bao bì sản phẩm.
6. Tuân theo đủ tiêu chuẩn chất lượng
7. Như vẫn thế ngàn đời nay
Và các thông tin trên đã được khẳng định không chỉ bởi Vinamilk mà cả cơ quan chức năng lẫn những người có chuyên môn như cục an toàn thực phẩm, viện Y học ứng dụng, bộ Y tế, và cuối cùng là viện dinh dưỡng. Để chắc ăn, hãy thử search luôn nguồn nước ngoài về Vitamins & Minerals in Milk
Nhiều người cho rằng sữa phải gần cái chiết từ con bò nhất có thể thì mới đúng là sữa bò, ý là càng thêm ít chất càng tốt. Nhưng nếu thế thì càng phải thêm vi chất, vì quá trình xử lý tiệt trùng đã tiêu huỷ đi không ít thứ mà họ khăng khăng đòi chiết y nguyên từ con bò ấy.
Sợ thừa hơn bỏ sót, nên hay không?
Thực ra có thể dừng ở đây khi người ngay kẻ gian đã rõ ràng. Nhưng câu hỏi cần hiểu thêm là: Tại sao những thông tin trên khá dễ kiếm, mà đến giờ này, nhiều người vẫn kiên quyết theo chủ nghĩa “lỡ mà”?
Và tại sao một tờ báo vốn nhiều tai tiếng như giaoduc mà lại rảnh viết hàng loạt bài về vụ này, ngẫu nhiên cùng thời điểm một nhãn hàng nào đó nhăm nhe định gia nhập thị trường sữa?
Chuyện người ta cố chấp bám vào nỗi sợ có thể liên quan đến thói quen tư duy hơi bị trực tiếp của người Việt Nam. Sợ hãi thì chẳng cần nghĩ gì mấy cũng hình dung được, vì nó luôn gắn với thứ gần gũi, vd: sức khoẻ, mạng sống, và nhất là trẻ con.
Trong khi ấy, cái rủi ro của việc sợ nhầm thì lại không hữu hình ngay như thế. Chi phí bỏ ra để mua sữa ngoại mới nhìn có thể không lớn, nhưng nó sẽ kéo theo nhiều chi phí khác không nhỏ bé và dễ thấy như thế, như chi phí sữa không chỉ quy mô gia đình còn ở quy mô quốc gia, lẫn chi phí không chỉ với sữa học đường mà nhiều sản phẩm sau tiền lệ này cũng được thể ăn theo fear marketing nữa. Và với những thứ kéo theo đó, liệu gia đình nào cũng kham nổi hay không? Cái cách nhiều người chỉ nhìn vào giá sữa của một ngày, hay một gia đình, và nhận định “vì sức khoẻ thì không tiếc”, lần nữa khẳng định nhận xét của Dumas Cha về đám đông: “rất khó mua nhân dân cả mớ, nhưng luôn dễ để mua lẻ”. (#Cóc: câu này mình không biết được trích dẫn ở đâu!!!)
Tôi không phải người hay hô các khẩu hiệu dân tộc hay chuộng hàng Việt bằng mọi giá. Nhưng Vinamilk là một trong không nhiều doanh nghiệp nội được thị trường công nhận. Vốn là chẳng cần đề án nào nhiều mẹ bỉm sữa Việt trước nay vẫn chọn các sản phẩm sữa của hãng này cho con cái và gia đình. Đột nhiên nghe mấy chữ “đề án Sữa học đường” thì nhiều người lại vẽ ra đủ thứ kịch bản khủng khiếp dù mọi nghi ngờ đều đã được phản biện. Những người này nói họ “Lỡ mà” vì lo cho con trẻ, song khi đi theo quán tính chửi thừa hơn bỏ sót trên, dường như họ không hề quan tâm đến cái “lỡ mà” ở chiều ngược lại “thế lỡ mà vì chửi nên con mình sẽ bớt đi cơ hội uống sữa mỗi ngày thì sao? “. Sự hoảng loạn không chính đáng sẽ kéo theo những sai lầm, đừng nói tốn thêm tiền mua sữa ngoại, mà với một số không nhỏ gia đình không đủ điều kiện thì có thể cướp đi từ trẻ con cơ hội được nâng cao dinh dưỡng và sức khoẻ nhờ một chương trình hữu ích.
Kết luận
Tuy sợ hãi sinh ra để phục vụ sinh tồn, nhưng ai có chút tỉnh táo đều hiểu, cách sinh tồn tốt lại không phải là cuống lên không suy nghĩ, nhất là khi thứ đáng sợ nhất trong một câu chuyện gieo rắc sợ hãi, có thể lại chính là nỗi sợ ấy.
Và trong một liên tưởng logic hoặc không, đọc lại mấy bài báo nhân danh con trẻ với ngôn từ đao búa kia, bỗng nhớ vu vơ mấy câu sau của một cụ đầu trứng nào đó, đã được nói cách đây bao thế kỷ rồi chẳng biết nữa:
Câu chuyện kể bởi kẻ ngây
Đầy âm thanh và cuồng nộ
Mà chẳng ý nghĩa gì…
(#Cóc: trích trong vở kịch Macbeth của William Shakespeare)
— Nguồn: FB Nguyen Thi Huyen Chau —
o0o
Mình không phải người trong cuộc, nên không dám khẳng định là bài viết trên là đúng hay sai. Chỉ muốn nhắc nhở mọi người rằng: “Cộng đồng mạng” (viết tắt là CDM) ở VN bị dắt mũi quá dễ dàng, cứ thấy có thông tin nào ghê ghê là share ngay và luôn mà không cần tìm hiểu, không cần kiểm chứng thông tin.
Mình thì vẫn nghiêng về việc ủng hộ chương trình Sữa Học Đường, vì nó rất cần thiết cho thế hệ tương lai của con em chúng ta, và vì Vinamilk là thương hiệu mình khá là tin tưởng. Mình cũng đã tham khảo từ nhiều luồng ý kiến khác nhau, từ nhiều nguồn tin khác nhau chứ ko chỉ vì 1-2 bài viết mà đã vội tin ngay. Tất nhiên đây cũng chỉ là quan điểm cá nhân, chưa chắc đã đúng nhé.
Nếu bạn có ý kiến, góp ý có thể comment bên dưới để mọi người cùng thảo luận 🙂
#Cóc
o0o
